سلسله یادداشت‌های ساختمان پژوهش
سلسله یادداشت‌های ساختمان پژوهش
دو یادداشت در مورد ساختمان پژوهش و زلزله پژوهش نوشتم و بازخوردهای خوبی هم دریافت شد، از اول سعی داشتم یادداشت‌ها رو به سمتی ببرم که مشکلات پژوهشی رو مطرح کنیم. بعد از طرح مبحث ساختمان پژوهش چند بازخورد خوب دریافت کردم و تصمیم بر این شد که یادداشت‌ها را ساختارمند کنم و به نظرم آمد که از ابتدا معیارها و ملزومات ساختمان پژوهش را بیان کنیم. رئوس مطالب شامل زمین پژوهش، مجوز پژوهش، پی ساختمان پژوهش، اسکلت پژوهش، دیوار پژوهش، سقف پژوهش، زیباسازی پژوهش، ایمنی پژوهش، آفات پیش روی پژوهش و در نهایت بیمه پژوهش خواهد بود. البته این رئوسی است که اکنون به ذهنم رسیده و خوشحال می‌شوم اگر نظری در مورد رئوس مطالب هست بیان بفرمایید و اگر دوستی یادداشت یا مطلبی در هر کدام از حوزه‌ها داشت، قطعا به اسم خودشان منتشر خواهیم کرد و بسیار خوشحال می‌شوم که در پیش برد این بحث همکاری بفرمایید. دوستان می‌توانید علاوه بر نظر دادن زیر مطالب نوشته خود را نیز به ایمیل بنده به آدرس Mehdi.lis89@gmail.com ارسال نمایید. پیشاپیش از کمال لطف بزرگواران سپاسگزارم. مبحث اول زمین پژوهش است که می‌خواهم با کامنتی از دکتر فرج‌پهلو مطلب را آغاز کنم.
زمین پژوهش
بحث زمین و زمینه پژوهش بسیار مهم است و باید در انتخاب موضوع پژوهش بسیار دقت کرد، میتوانیم زمین را همان زمینه و حوزه اصلی پژوهش در نظر بگیریم، در یادداشت‌های قبلی هم اشاره شد اما چون اکنون قرار هست که ساختارمند باشد احتمالا برخی مطالب مجددا تکرار می‌شود.
کامنت دکتر فرج‌پهلو
“من مایلم به این مطلب مهم تأکید کنم که گفته بودید که در حوزه کتابداری کشور ما بسیاری از زمینه‌ها هستند که لازم است مورد بررسی و پژوهش قرار گیرند ولی کمتر کسی به سراغ آن‌ها می‌رود. در این رابطه کاملاً با شما هم صدا هستم و شخصا در مناسبت‌های مختلف این موضوع را گوشزد کرده‌ام که دانشجویان عزیز و سایر محققین گرامی لازم است در پژوهش‌های خود جنبه‌هایی را که اتفاقا بسیار مهم و اساسی هستند، صرفاً به جرم اینکه مانند موضوعات تکنولوژیکی جدید نام دهن پرکنی ندارند به کناری می‌گذارند و به سراغ موضوعات بسیار جدیدی می‌روند که چه بسا در کشور ما یا وارد نشده‌اند و یا اینکه به قدری جدید هستند که هنوز زمان کافی بر آن‌ها نگذشته است و به قول معروف جا نیفتاده‌اند و لذا پژوهش در مورد آن‌ها شاید نه ضرورتی داشته باشد و نه اینکه جواب واقع‌بینانه‌ای عاید می‌کند. این در حالی است که بسیاری از موضوعات (به‌ویژه فرهنگ بسته) مانند مجموعه‌سازی و فراهم‌آوری و امانت و گردش مواد و از این قبیل که در جامعه ما هنوز زوایای آن‌ها شکافته نشده در انتظار توجه پژوهشگران هستند. درحالی‌که مشاهدات نشان می‌دهد که همان‌طور که در بالا گفته شد، بسیاری از محققین و دانشجویان طالب موضوعات مرتبط با فناوری‌های نوین هستند. این بدین معنی است که از طرفی لازم است اساتید محترم بخشی از توجهات دانشجویان را به سمت زمینه‌های مغفول سوق دهند، و از سوی دیگر سعی شود از طریق برگزاری نشست‌ها و کارگاه‌ها و یا از طریق رسانه‌های عمومی در این رابطه فرهنگ‌سازی شده و به جامعه آموزش‌های لازم داده شود“.
در بحث انتخاب موضوع و حوزه کاری پژوهش باید بسیار دقت کرد همان‌طور که ما زمان احداث ساختمان به زمین آن دقت می‌کنیم و نکات زیادی از جمله محل قرارگیری زمین، جنوبی یا شمالی بودن زمین، مسطح بودن زمین و وضعیت جغرافیایی آن را در نظر می‌گیریم در پژوهش نیز باید این‌گونه دقیق و با حساسیت عمل کنیم. مصداق زمین در پژوهش همان موضوع پژوهش است. در پژوهش نیز باید موضوعی انتخاب گردد که به درد جامعه و مردم بخورد. موضوعی که با مسائل جامعه ارتباط داشته باشد و مردم بتوانند از آن استفاده کنند، موضوعی که تبدیل به حلقه واسط میان پژوهشگر و جامعه شود همان‌طور که ذکر شد پژوهش می‌تواند حلقه واسط میان دانشگاه و جامعه باشد. زمانی میتوانیم بیان کنیم که کارهای پژوهشی در جامعه ما تاثیر گذار است و پایان‌نامه‌ها و طرح‌های پژوهشی در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی خاک نمی‌خورند که موضوع آن‌ها مرتبط با نیاز جامعه باشد. اهمیت به مسائل جامعه و انجام طرح‌های پژوهشی و کارهای پژوهشی به حل بسیاری از معضلات جامعه کمک می‌کند. بسیاری از معضلات جامعه در نتایج پایان‌نامه‌ها و بخش پیشنهادهای پایان‌نامه و مقاله می‌تواند ارائه شود. اما اینجا یک سوال مطرح می‌شود بخش پیشنهاد برای پژوهش آینده در مقاله‌ها و پایان‌نامه‌های ما چقدر مورد توجه قرار می‌گیرد؟ به جرات می‌توان گفت که در بیشتر پژوهش‌ها به پیشنهادهای ارائه شده در بخش پیشنهاد پژوهش اهمیت داده نمی‌شود که این می‌تواند به دو دلیل باشد، مورد اول که به نظرم دلیل مهمی هم هست بیشتر پژوهشگران در ارائه پیشنهادهای پژوهشی موضوعات نوین را ارائه نمی‌کنند چون نمی‌خواهند موضوعشان بسوزد و تصمیم دارند در آینده (خدا می‌داند کی باشد) خودشان مجدد در آن حوزه کار کنند و این می‌تواند منجر به بی‌اعتمادی پژوهشگران شود و شاید احساس کنند که موضوع پیشنهادی تاپ نیست و نمی‌تواند کاربردی باشد فقط پیشنهاد شده که همین پژوهش در جوامع مختلف انجام گیرد. مشکل دیگر برمی‌گردد به افرادی که می‌خواهند پژوهش جدید انجام دهند. این افراد باید به پژوهش‌های پیشین مراجعه کنند و براساس آن‌ها و بر اساس نیاز جامعه اقدام به انجام کار پژوهشی کنند. شاید گفته شود که پیشنهادهای ارائه شده برای پژوهش مشکلات فوق را داشته باشند و کسی تمایلی به انجام آن‌ها نداشته باشد. اما می‌توان با مراجعه به متن پژوهش بسیاری ایده کاربردی و نوین گرفت. چه بسیارند پژوهش‌هایی که در پی بررسی مشکلات، مسائل و چالش‌های پیش روی سازمان‌ها هستند و در پایان مسائل موجود در یک حوزه مختلف را ارائه می‌کنند اما این مسائل مسکوت می‌مانند و کاری در این حوزه‌ها انجام نمی‌شوند. یعنی مسائل و مشکلات استخراج می‌شود و می‌توان پژوهش‌های در مورد چه کنیم که این مسائل را رفع کنیم انجام شود. اما بسیاری از ما به این موضوع اهمیت نمی‌دهیم و برای حل راهکاری نداریم، یعنی نقد می‌کنیم اما راهکاری بهتر ارائه نمی‌کنیم. به این خاطر پیشنهادم این است که حتما باید آثار منتشر شده و پایان‌نامه‌ها بررسی شوند و از دل آن‌ها موضوعات کاربردی استخراج شود. بارها برای خودم پیش آمده است که در جلسه دفاع کارشناسی ارشد و دکتری حضور پیدا کرده‌ام و زمان ارائه نتایج پژوهش سریعا قلم و کاغذ درآورده‌ام تا ایده‌ها و پیشنهادهای کاربردی را بنویسم و یا خود بر روی آن‌ها کار کنم یا در قالب یادداشتی پیشنهاد دهم اما بیشتر وقت‌ها شکست خورده‌ام و پیشنهاد کاربردی دریافت نکرده‌ام یا اصلا در ارائه‌های پژوهش اشاره‌ای به آن نشده است. بنابراین پیشنهادم این هست که حتما دانشجویان و اساتید محترم در بخش پیشنهادهای پژوهش دقت زیادی به کار ببرند و فقط بخش پیشنهادها برای کم کردن بار از روی دوش نباشد، بلکه مانند اهمیتی که به فصل سوم و سایر فصول پژوهش داده می‌شود به بخش پیشنهادهای پژوهش نیز اهمیت داده شود تا بتوان ایده‌های کاربردی از آن استخراج کرد.
نگاه انتقادی به مسائل و مشکلات و تلاش برای رفع مشکلات جامعه نیز می‌تواند به انتخاب موضوعات کاربردی کمک کند. شاید برای شما هم اتفاق افتاده باشد، زمانی‌که در حال انجام پژوهشی هستید هر مطلب و یا مساله‌ای را می‌بینید به نوعی به پژوهش‌تان ربط می‌دهید و از کنار هیچ چیزی به آسانی رد نمی‌شود. اما پیشنهاد من به این بر می‌گردد که قبل از انتخاب موضوع چنین حساسیتی باشد و به نوعی آنتن‌ها روشن و کلیه اتفاقات جامعه را دریافت و تحلیل کنیم و براساس نیاز جامعه اقدام به انتخاب موضوع پژوهش کنیم.
همان‌طور که در ساخت ساختمان باید زمین باید مسطح شود و اگر پستی و بلندی داشت باید اقدام به خاک‌برداری نمود تا آماده زمین آماده ساخت ساختمان شود، در پژوهش نیز باید موضوع خوب پخته شود و کل صیقل‌های لازم بر روی آن انجام گیرد و موضوع باید به خوبی چکش کاری شود. وقتی آماده شد و اضافات و ناهنجاری‌های آن گرفته شد، اقدام به انجام پژوهش صورت گیرد. در بحث بعدی به مجوز پژوهش اشاره خواهیم کرد. همان‌طور که برای ساخت ساختمان نیاز به مجوز داریم، برای پژوهش نیز باید مجوز داشته باشیم (جواز اخلاقی) که به آن اشاره خواهد شد.
همان‌طور که قبلا نیز مطرح کردم هیچ یادداشت و نوشته‌ای بدون نقد و ارزیابی کامل نخواهد بود، ممنون می‌شوم بعد از مطالعه نظر خود را چه موافق و چه مخالف بیان بفرمایید تا به بهبود نوشته‌ها کمک کنیم.
سپاس از همراهی‌تان
با سلام و احترام
ضمن سپاس از تفکر خلاق جنابعالی، فکر می کنم در امر پژوهش چند نکته اساسی در بین تقسیم بندی های بالا از قلم افتاده است و آن همانا میزان هزینه ای است که قرار است به یک موضوع پژوهشی اختصاص یابد و نکته دیگر، مدت زمانی که قرار است بدان اختصاص دهید و اینکه چه کسی متولی انجام این پژوهش می باشد. چنان که اگر شما تصمیم دارید ساختمانی را بنا کنید بایستی متناسب با میزان درآمد و پولی که برای آن در نظر گرفته اید، زمان مدنظر را اجرا نمایید و چنان چه در زمان معین آن پروژه به انجام نرسد، مطمئناً ضرر زیادی دامن گیر شما خواهد شد. چنان که حداقل تغییر در هزینه مصالح، دستمزد اتفاق می افتد ضمن اینکه به پی ریزی و اسکلت ساختمان نیز آسیب جدی وارد خواهد شد. همان طوری که در اکثر پروژه هایی که در کشور در حال اجراست، بی توجهی به نکات اساسی فوق، باعث شده اند که یک پروژه که می بایست در یک سال به انجام برسد، سالیان سال به رازا می کشد و از نظر کمی و کیفی آسیب می خورد و در پایان هیچ کسی هم پاسخگو نیست.
اگر نکته دیگری نیز لازم بود ارسال خواهد شد. با تشکر