سند 1404 در دسترس نیست

سند 1404 در دسترس نیست

اگر این‌گونه ادامه دهیم در حوزه علمی سال ۱۴۲۰ به چشم انداز ۱۴۰۴ دست می یابیم.

در سند چشم انداز ۱۴۰۴ جمهوری اسلامی ویژگی‌های مهمی برای جامعه ایرانی مورد تاکید است که از آن جمله دست یافتن به جایگاه اول علم و فناوری در منطقه آسیای جنوب غرب با تاکید بر تولید علم است. در سیاست‌های کلی علم و فناوری هدف ایران، کسب مرجعیت علمی با تاکید بر تولید علم، تقویت نظام‌های نظارت، ارزیابی و رتبه بندی در حوزه‌های علم و فناوری است.

در متن قانون برنامه پنج ساله توسعه، در بخش علم و فناوری، جنبش نرم افزاری و تولید علم به دولت جمهوری اسلامی ایران یادآوری شده و دستیابی به جایگاه دوم علم و فناوری در منطقه تکلیف شده است. برای تحقق سند چشم انداز و مرجعیت علمی، دانشگاه‌ها در جبهه مقدم اجرا و عملیاتی کردن  قرار دارند. مدیریت دانشگاه‌ها و در رأس آن وزارت علوم باید برای دستیابی به اهداف چشم انداز تلاش کند. با این شتاب حرکت، در سال ۱۴۲۰ به چشم انداز ۱۴۰۴ دست می یابیم.

در حرکت به سوی اسناد بالادستی، دانشگاه‌ها سال‌ها است که فعالیت‌های علمی خود را شدت بخشیده و با تأسیس دوره‌های تحصیلات تکمیلی، جذب بیشتر استادان در دانشگاه‌های مختلف کشور، تأسیس نشریات معتبر علمی به زبان‌های فارسی و انگلیسی به منظور نشر آثار علمی و یافته‌های تحقیقاتی در نهضت تولید علم با جدیت شرکت کرده‌اند. این حضور فعال تا حدودی نیز نتیجه داده است طبق گزارش‌های رسمی ایران در نیمه اول سال میلادی ۲۰۱۶ رتبه ۱۵ را از لحاظ تولید علم جهان به خود اختصاص داده است. سهم تولید علم ایران در این بازه زمانی از کل تولیدات علمی جهان بیش از ۸۵/۱ درصد است. در میان ۵۷ کشور اسلامی، ایران رتبه اول و ترکیه رتبه دوم تولید علم را در اختیار دارد. اما به این نکته باید توجه کرد که سیاست‌گذاران حوزه علم نباید مفهوم رشد علمی را به تعداد مقالات فروکاهند. فروکاستن مفهوم رشد علمی به مقاله و استناد شاخص‌های سنجش وضعیت علم در کشور به تعداد مقالات منتشر شده به سوداگری در علم منتهی می‌شود، که شده است. ما در پی انقلاب علمی در کشور بوده‌ایم، امروز علم میدان انقلابی آبروی علمی کشور را تحت‌الشعاع قرار داده است. علم‌فروشی در بازار میدان انقلاب نمایی عیان و نشانه‌ای آشکار از انحرافی است که سیاست‌گذاری علمی در کشور پدید آورده است.

علاوه بر اهمیتی که تولید علم دارد و مختصراً بر توانایی‌های ایران در این حوزه اشاره شد، شاخص‌های تولید علم و استناد به همراه درآمدهای صنعتی و تحقیقاتی از شاخص‌های مهم و معتبر نظام‌های رتبه بندی بین المللی است. دانشگاه های کشور باید به دنبال درآمدزایی از راه تولید باشند نه افزایش روزانه شهریه دانشجویان.
اساس بین المللی سازی علاوه بر بحث زیرساخت‌ها، حضور مؤثر نام دانشگاه‌های کشور با رتبه‌های برتر در نظام‌های رتبه بندی بین المللی است. جذب دانشجوی بین الملل نیز در همین راستا قابل اهمیت است. وزارت علوم در چند سال اخیر در جذب دانشجویان بین المللی پیشرفت چشم‌گیری نداشته و آمار دانشجویان بین الملل در دانشگاه‌های کشور چندان رضایت بخش نیست.

بحث دیگری که در بحث علمی کشور وجود دارد، کاربردی نبودن علم است. بیش از ۷۰ درصد پژوهش‌هایی که در کشور انجام می‌شود برخواسته از نیاز کشور نیست. شاید بهتر بگوییم سیاستگذاری ضعیف علمی کشور نخبگان و دانشگاهیان را به‌سمت انجام پژوهش‌های فاقد ارزش و کاربرد سوق می‌دهد، به نوعی پژوهش می‌کنیم تا پژوهشی انجام داده باشیم.

مساله دیگری که دانشگاه ها امروز با آن مواجه هستند، رشد بی رویه جذب دانشجو در مقاطع علمی مختلف است که منجر به فساد علمی در کشور شده است. به نظر می رسد وزارت علوم فقط به درآمدزایی جذب دانشجویان توجه دارد و اهمیتی به کیفیت نمی دهد. وقتی که یک دانش آموز در کنکور سراسری با میانگین درصد ۵ درصد و کمتر در دانشگاه دولتی پذیرش می شود!!! چه امیدی به دانش آموختگان دانشگاهی هست؟؟؟ همین افراد در آینده نیز اعضای هیئت علمی و تاثیر گذاران علمی کشور می شوند و این منجر به ناکارآمدی دانشگاه و نظام علمی کشور می شود.

وزیر علوم، تحقیقات و فناوری کابینه دوازدهم باید شخصی باشد که بتواند راه دستیابی به سند چشم انداز 1404 را هموار کند و در این برهه زمانی استفاده از افراد توانمند در معاونت‌ها، مدیریت‌ها و بخش های مختلف وزارت علوم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

ما در حوزه تولید علم به صورت کمی خواستیم و به نتیجه رسیدیم. در مورد مسائل فوق الذکر نیز باید برنامه‌های راهبردی تهیه و به اجراء گذاشته شود.